Het dorp Stedum ligt op de grens van het ‘Hogeland’ in het noordoosten en het lagergelegen polderland in het zuidwesten. Het is in de vroege Middeleeuwen ontstaan op een kwelderwal van de Fivel. Dit is een slingerende rivier die komt uit het achterliggende veenland met een trechtermonding naar open zee. De oude loop van de Fivel tussen Stedum, Westeremden en Loppersum is nog goed te zien in het landschap.
Monumentale boerderijen rondom Stedum sieren de omgeving en geven het dorp een landelijk karakter.
Twee aan elkaar gegroeide wierden vormen een bijna rechthoekig dorp. Dat ontwikkelde zich in de Middeleeuwen tot een welvarende nederzetting.
De hoofdstraat tussen de twee wierden is al meer dan duizend jaar oud. Het centrum van het dorp en het gebied rondom de kerk is beschermd dorpsgezicht en heeft grotendeels zijn oude structuur met uitvalswegen in vier richtingen behouden. Al heel lang is er een open vaarverbinding met onder andere de stad Groningen.
Dit Stedumermaar werd eerder ook wel Stedumer trekvaart genoemd. Vooral omdat de vaarverbinding door het gebruik van trekscheepvaart gebeurde. Het trek- of snikpaard liep op het jaagpad langs het water om dan over de paardentil (Peertil in de volksmond) de andere kant -van wat dan het Westerwijtwerdermaar heet- te bereiken en verder te trekken.
Peertil werd oorspronkelijk in 1754 gebouwd als beweegbare brug voor de trekpaarden en heette toen ‘Stedumernieuwtil’. De huidige loopbrug verving de oude brug in 1886. Zij is de laatste til in haar soort in de provincie Groningen en verkeert na restauratie in 1996 in goede conditie. Het is een sieraad in het landschap en opgenomen in wandel- en fietsroutes.
Stedum heeft veel bezienswaardigheden, waaronder rijks- en gemeentelijke monumenten, karakteristieke panden en woningen, zoals het voormalige raadhuis (Jan Benninga, 1926)
en de voormalige hervormde pastorie (Pieter Rozema, 1933 – zie uitgebreid artikel). Ook de plek waar de oude borg Nittersum gestaan heeft, is heel herkenbaar. Vanaf deze borgplaats loopt een fiets- en wandelpad in noordoostelijke richting over de voormalige oprijlaan. Her en der in het dorp staan informatieborden, verzorgd door de Stichting Historie Stedum, die een beschrijving geven van de gebouwen of de markante locaties, zoals de borg Nittersum, een vlasschuur, de haven, de Bartholomeüskerk, de boerderij Niehof,
de (voormalige gereformeerde) PKN-kerk, de molen en de synagoge. De routekaart leidt u langs deze informatiepunten.
Stedum is een actief dorp. De vele stichtingen, (sport)verenigingen en activiteiten geven kleur aan het dorpsleven. De ligging aan de (in 1884 aangelegde) spoorlijn Groningen-Delfzijl zorgt voor uitstekende verbindingen met andere plekken in de regio. Aan met name de noordoostelijke kant wordt het dorp op kleine schaal uitgebreid.
