De geschiedenis van de borg Nittersum is nauw en onlosmakelijk verbonden met die de Bartholomeüskerk. Het rijke interieur wordt in hoofzaak bepaald door invloeden en opdrachten van de families Clant en Gerlacius, bewoners van de borg. Johan Clant (1624-1694) beschouwde de inrichting van de kerk als een van zijn belangrijkste taken, m.n in de tweede helft van zijn leven.
Over de geschiedenis van de borg en de bewoners is in het verleden al het een en ander geschreven. Te noemen valt:
‘De Ommelander Borgen’ Mr. J.A. Feith (1906)
‘De Ommelander Borgen & Steenhuizen’ dr. W.J. Formsma – R.A. Luitjens-Dijkveld Stol – A. Pathuis. (1987)
‘Groningse Volksalmanak’ 1930 ‘De burcht Nittersum en zijn bewoners’ Ds. M. ten Broek.
‘Groningse Volksalmanak’ 1940 ‘Johan Clant als collator van de kerk van Stedum’ E.B.Leeman.
Voor uitgebreide informatie over de borg, geschiedenis en bewoners, raadpleegt men:
Adriaan Clant, die overigens op de voorganger van de bekende borg woonde, is de meest opvallende van de Clant familie. Als afgevaardigde van Groningen Stad en Ommelanden was hij medeondertekenaar van de ‘Vrede van Munster’ in 1648, die het einde betekende van de Tachtigjarige Oorlog. Het linker schilderij hieronder van Gerard ter Borch (1617-1681), met de uitsnede ernaast, werd gemaakt in de ‘Friedensaal’ in Munster in 1648. Ter Borch portretteerde onderhandelaars afzonderlijk en in groepsverband.
Adriaan Clant staat vooraan links, voor de stoel. Dit schilderij hangt in het Rijksmuseum in Amsterdam.
v.l.n.r. Adriaan Clant, afgevaardigde namens het gewest Groningen. Adriaan Pauw, afgevaardigde namens het gewest Holland. Caspar v. Kinschot, secretaris van het Nederlandse Gezantschap.
Adriaan Clant door Gerard ter Borch. Dit schilderij is eigendom van het Groninger Museum.
Zes van de ondertekenaars houden twee vingers omhoog, hetgeen verwijst naar de ‘Pantokrator’ .
Dit is een term afkomstig uit de joods-christelijke Bijbel, het Oude en het Nieuwe Testament, en is een aanduiding voor God. De nadruk ligt op de universaliteit en de almacht die aan God wordt toegeschreven.
Fantasietekening Anco Wigboldus uit 1973 waarbij Philip Vingboons aan Johan Clant en zijn vrouw en kinderen het ‘nieuwe’ Nittersum laat zien.
De Coenderkaart van 1678
voorstudie van Theodorus Beckeringh uit 1751Borgenkaart van Beckeringh uit 1784
Dit is het beeld zoals de borg gebouwd zal zijn, eenvoudiger en zonder de lagere tussenvleugels van Vingboons. Blijkbaar was de portemonnee van Johan Clant toch niet zó diep.
Twee detailfoto’s van de avondmaalsbeker, geschonken aan de kerk in 1694 door Johan Clant.
Een maquette van de borg, gemaakt in 1971-‘73 op schaal 1:40 naar de originele ontwerptekeningen van Philip Vingboons door Frans van der Veen uit Stedum.
De maquette staat onder de orgeltribune in de kerk.